Nhưng thật bất ngờ, sau gần hai năm vừa xây dựng, vừa mở rộng chăn nuôi đến nay mô hình của ông Cường đã đi vào hoạt động ổn định với tổng đàn khoảng 400 con lợn đen bản địa và hơn chục con bò nhưng tuyệt nhiên không gây ô nhiễm môi trường; khuôn viên chuồng trại thoáng, sạch và luôn phảng phất mùi thơm chua dịu tỏa ra từ sản phẩm thức ăn tự chế biến cho vật nuôi. Điều khác lạ so với các mô hình chăn nuôi truyền thống, đó là cả khuôn viên trang trại từ khu chăn nuôi lợn nái sinh sản đến khu vực tập trung nuôi lợn thịt và khu chuồng nuôi cách ly đều không có hệ thống bể chứa (Biogas) hoặc đường rãnh, ống thoát nước thải trực tiếp ra ngoài môi trường, thế mà trại nuôi không gây mùi hôi thối. Đây thực sự có phải là một "bí kíp" trong chăn nuôi hay chỉ là sự ngẫu nhiên do thiên nhiên ban tặng một môi trường xanh - sạch cho trại lợn của ông Cường?

Đi tìm lời giải

Trước những thắc mắc của chúng tôi xoay quanh về vấn đề khi chăn nuôi lợn tập trung như hiện nay, làm thế nào để trại nuôi vừa tăng thu nhập nhưng không gây ô nhiễm môi trường, ông Cường chia sẻ: Bản thân ông là người đã nghỉ hưu, có thu nhập ổn định song cái duyên đã đưa ông đến với mô hình nuôi lợn đen bản địa theo hướng hữu cơ; trước khi đầu tư mô hình, các bên liên kết đã thống nhất lựa chọn hướng đi cơ bản cho trại nuôi với những nội dung cụ thể, đặc biệt phải thực hiện bằng được 3 không, gồm: Không sử dụng cám công nghiệp làm thức ăn cho lợn; Không sử dụng chất kháng sinh, chất tạo nạc; Không gây ô nhiễm môi trường chung.

Về vấn đề “Không sử dụng cám công nghiệp làm thức ăn cho lợn”

Do bản chất của giống lợn đen bản địa ưa thích môi trường tự đi lại kiếm ăn từ những cây, củ quả và côn trùng trong đất nên sản phẩm thịt lợn đen bản địa vốn rất nổi tiếng về độ chắc, vị thịt thơm ngon. Để chế biến đủ lượng thức ăn cho lợn, trang trại đã tận thu, mua gom cây chuối (kể cả chuối cây sau khi đã thu hoạch buồng), và các loại cây, củ như: sắn, khoai, cỏ voi… đem về băm nhỏ trộn với bột ngô, cám gạo và men vi sinh theo tỷ lệ: Cứ 300 kg chất thô xanh + 10kg bột ngô, cám gạo + 1 lít men vi sinh (do trang trại tự sản xuất) + 2kg muối ăn trộn đều và đem ủ kín, sau khoảng một tuần là lấy ra cho lợn ăn trực tiếp mà không phải nấu chín; phương pháp này có thể ủ chua một lần với số lượng lớn sẽ cung cấp thức ăn cho đàn lợn trong thời gian từ 3 - 5 tháng. Riêng đối với thức ăn bổ sung thêm dinh dưỡng cho lợn nái và lợn con khi tách mẹ, trang trại tự sản xuất thức ăn viên theo cách: Sử dụng 60% bã sắn phơi khô + 20% bột ngô + 20% cám gạo tất cả trộn đều đưa vào máy ép thành viên, sau khi viên nguội thì tưới men vi sinh vào và cất trữ cho ăn trong tuần, đồng thời hàng ngày bổ sung chất xanh cho lợn bằng cách sử dụng lá cây chè đại (chè khổng lồ) cho lợn ăn thêm.

Đối với việc “Không sử dụng chất kháng sinh, chất tạo nạc”.         

Trong giai đoạn hiện nay, vấn đề dịch bệnh trên đàn lợn luôn tiềm ẩn nhiều nguy cơ bùng phát và đem lại rủi do rất lớn cho những chủ trại chăn nuôi. Để đảm bảo an toàn cho đàn lợn khi trang trại không sử dụng chất kháng sinh phòng trừ dịch bệnh, thì điều quan trọng nhất là phải lựa chọn được giống lợn có khả năng kháng bệnh cao, thích nghi nhanh với các điều kiện thay đổi của khí hậu và có bản năng tự tìm kiếm thức ăn; từ các ưu điểm trên, trại đã tuyển chọn những cá thể trội từ đàn lợn đen bản địa của địa phương đem về phối giống với lợn (đực) rừng tạo ra những con lai có nguồn gen tốt phục vụ cho chăn nuôi lợn thương phẩm tại trại. Ngoài ra, để ngăn ngừa một số bệnh như viêm phổi, dịch tả, cúm mùa…trên đàn lợn, trại đã chủ động tiêm vac-xin phòng ngừa và sử dụng những sản phẩm hữu cơ như: Tỏi, gừng... và một số cây thuốc bản địa để ngâm ủ, triết xuất cho lợn ăn kèm với thức ăn ủ chua nhằm tạo thêm sức đề kháng cho đàn lợn.

Chăn nuôi “Không gây ô nhiễm môi trường chung”

Đây là vấn đề khó trong lĩnh vực chăn nuôi lợn tập trung hiện nay, đã có khá nhiều các trại nuôi lợn do không tính toán để xử lý triệt để việc thu gom phân, nước thải nên khi tăng đàn và sử dụng thức ăn cám công nghiệp đã dẫn đến tình trạng nước thải chảy tràn lan, mùi phân hôi thối gây ô nhiễm nặng về môi trường.  Nhưng đối với trang trại chăn nuôi lợn đen bản địa theo hướng hữu cơ này, thì vấn đề ô nhiễm đã được xử lý khá triệt để đó là: Tất cả các công đoạn từ khi chọn giống đến khâu chăm sóc, nuôi dưỡng tạo ra sản phẩm lợn thịt đều được thực hiện đảm bảo đúng quy trình vệ sinh an toàn thực phẩm. Lợn được nuôi trong trang trại này không được tiếp xúc với hóa chất, chất kháng sinh và chất tạo nạc. Đặc biệt là trang trại nuôi gần 400 con lợn nhưng không có hệ thống xử lý chất thải mà lại không có mùi hôi.

Chủ trang trại ông Cường giải thích: Chúng tôi dùng mùn cưa, cám gạo và chế phẩm sinh học EM trộn đều, để lên men và rải vào chuồng (nền chuồng bằng đất được san phẳng và đầm nén chặt) với độ dầy của đệm lót khoảng 30 - 40 cm sau đó thả lợn vào nuôi nên không lo có mùi hôi thối, đây là công nghệ chăn nuôi áp dụng những tiến bộ kỹ thuật mới, tiên tiến, chi phí đầu tư thấp nhưng hiệu quả kinh tế lại cao. Nuôi lợn sạch theo hướng hữu cơ sẽ giải quyết rất tốt vấn nạn ô nhiễm môi trường trong chăn nuôi.

Quy trình nuôi lợn đen bản địa của trang trại ông Bùi Huy Cường còn có điểm đặc biệt khác là: Lợn được nuôi trong trang trại này từ khi vào giống đến khi xuất chuồng hoàn toàn sống trên nền đệm lót sinh học nên không phải sử dụng nước để rửa chuồng và tắm mát cho lợn trong cả lứa nuôi.

Lãnh đạo Trung tâm Khuyến nông thăm khu chế biến thức ăn của trang trại ông Cường

Ông Nguyễn Đăng Khoa, Phó Chi cục trưởng Chi cục Chăn nuôi, Thú y và Thủy sản Tuyên Quang giải thích: “Đệm lót sinh học đã qua công đoạn ủ và xử lý triệt để bằng chế phẩm sinh học EM. Sau khi lên men, nền chuồng chính là nơi vi sinh vật phát triển, chúng sẽ phân hủy chất thải của vật nuôi trong cả chu kỳ, khi hết một lứa nuôi, phần đệm lót sinh học được lấy ra và dùng để bón cho cây trồng rất tốt. Sau đó tiến hành vệ sinh chuồng trại và đưa đệm lót mới vào để chăn nuôi lứa tiếp theo. Điều đặc biệt là khi đưa đệm lót sinh học vào sử dụng thì chuồng nuôi không thấy có mùi hôi, hạn chế phát sinh dịch bệnh và bảo vệ tốt môi trường.

Thức ăn cho lợn được chế biến từ các sản phẩm nông nghiệp có sẵn tại địa phương như ngô, lúa, khoai, sắn… và thân cây chuối được ủ lên men bằng chế phẩm sinh học EM kích thích tiêu hóa và hấp thụ dinh dưỡng, nên khi lợn ăn nguồn thực phẩm này sẽ phát triển bình thường mà không cần sử dụng thêm loại thức ăn công nghiệp nào khác.

Thịt sạch hấp dẫn thị trường

Sản phẩm của trang trại chăn nuôi lợn đen bản địa theo hướng hữu cơ của ông Cường hiện chưa có nhiều nên chỉ mới bán chủ yếu cho khách quen ở các thành phố như Hà Nội, Vĩnh Yên, Việt Trì … và thành phố Tuyên Quang với giá bán dao động từ 110 - 130 nghìn đồng/ kg lợn hơi, lợi nhuận thu về khoảng 1 triệu đồng/ đầu con lợn.

Ông Cường cho biết trong thời gian tới sẽ liên kết với trang trại chăn nuôi ở xã Hùng Đức, huyện Hàm Yên để tiếp tục mở rộng mô hình với quy mô 1.500 con lợn và hàng trăm con trâu bò. Định hướng của trang trại sẽ dành qũy đất trồng nhiều sản phẩm nông nghiệp cùng với cây chè đại (chè khổng lồ) để chủ động nguồn nguyên liệu chế biến thức ăn tại chỗ, cung cấp cho vật nuôi trong trại./.