Để đồng hành cùng với người nông dân, tỉnh Tuyên Quang đã phê duyệt kết quả dự án điều tra thực trạng sản xuất trồng trọt hữu cơ và nghiên cứu đề xuất xác định các vùng canh tác hữu cơ trên địa bàn tỉnh Tuyên Quang đến năm 2025, định hướng đến năm 2030. Qua đó, vùng trồng trọt hữu cơ đến năm 2025 dự kiến xác định 56 vùng với diện tích 1.200 ha, đến năm 2030 dự kiến xác định 65 vùng với diện tích 2.000 ha.

 Chăm sóc cam theo hữu cơ

Nhận thấy xu hướng hiện nay là canh tác thuận lợi theo tự nhiên tạo ra sản phẩm hữu cơ, an toàn cho người sử dụng và bảo vệ môi trường. Ông Hoàng Thọ Phúc, xã Nhân Mục (Hàm Yên) bắt đầu trồng cam hữu cơ từ 6 năm trước với diện tích 1,5 ha. Các quy trình chăm sóc, bón phân, phòng trừ sâu bệnh được ông thực hiện theo đúng hướng dẫn của cán bộ khuyến nông, tuyệt đối không sử dụng phân bón hóa học, thuốc bảo vệ thực vật, chất kích thích sinh trưởng, thuốc trừ cỏ mà chỉ sử dụng phân bón hữu cơ, chế phẩm sinh học như tỏi, ớt… để phòng trừ sâu bệnh. Ông Phúc cho biết, thực hiện chăm sóc cam theo hữu cơ phải bỏ công nhiều hơn, nhưng bù lại cây cam ít sâu bệnh, giá thành lại cao hơn từ 3-4 lần so với sản xuất cam thông thường. Việc tiêu thụ  cam hữu cơ cũng được các doanh nghiệp ký hợp đồng bao tiêu sản phẩm ổn định, đây cũng là động lực để ông Phúc cũng như các hộ trồng cam tại địa phương quyết tâm cùng nhau thay đổi phương thức canh tác hướng đến sản xuất bền vững.

Hiện nay, huyện Hàm Yên có 4 nhóm/15 hộ sản xuất cam hữu cơ, với diện tích 22,6 ha tại các xã Bằng Cốc, Tân Thành, Nhân Mục và thị trấn Hàm Yên. Cam Hàm Yên sản xuất theo hướng hữu cơ chủ yếu là giống cam sành, cam Vinh và cam V2. Các sản phẩm cam hữu cơ 100% đều có tem truy xuất nguồn gốc và được kết nối tiêu thụ với các doanh nghiệp, thương lái với giá từ 20 đến 25 nghìn đồng/kg, trong khi cam sản xuất thông thường chỉ bán với giá từ 5 đến 7 nghìn đồng/kg.

Tuy nhiên, dù giá cam hữu cơ được thu mua cao, nhưng người trồng cam ở Hàm Yên cũng gặp không ít khó khăn như việc giá phân bón tăng cao, giá thuê nhân công chăm sóc, thu hái cũng tăng lên. Nếu năm 2022 chỉ thuê 200.000 đồng/người/ngày thì năm nay 2023 tăng lên 300.000 đồng/người/ngày. Bên cạnh đó, việc phát triển nông nghiệp hữu cơ còn nhỏ lẻ, manh mún, chưa đủ để cho sản xuất hàng hóa. Giống cam cũng cần có cơ quan, đơn vị cung cấp giống tốt, sạch bệnh, bởi nếu bà con tự lo khâu giống sẽ không làm chủ được chất lượng, dẫn đến rủi ro, thiếu bền vững. 

Cũng như cây cam, cây đậu đen đã được người dân ở xã Tri Phú (Chiêm Hóa) đưa vào trồng từ nhiều năm nay, tuy nhiên diện tích còn manh mún, nhỏ lẻ, quy trình sản xuất chưa áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật nên hiệu quả kinh tế không cao. Từ khi Hợp tác xã Nông nghiệp hữu cơ Hồng Phát thành lập và đi vào hoạt động, đã trở thành địa chỉ tiêu thụ sản phẩm đậu đen cho bàn con. Người dân đã tập trung trồng cây đậu đen theo hướng hàng hóa và thực hiện sản xuất theo hướng hữu cơ, nhờ vậy năng suất và chất lượng sản phẩm đã nâng lên. Năm 2021, sản phẩm trà túi lọc đậu đen xanh lòng Chiêm Hóa của hợp tác xã đã được công nhận là sản phẩm OCOP đạt tiêu chuẩn 4 sao. Từ thành công này, sản phẩm đã được người tiêu dùng biết đến, lượng tiêu thụ sản phẩm tăng nhanh, thị trường tiêu thụ được mở rộng.

Chị Hồng giới thiệu vùng nguyên liệu và sản phẩm trà túi lọc

Chị Phạm Thị Hồng, Giám đốc HTX nông nghiệp hữu cơ Hồng Phát cho biết, để có đủ nguyên liệu sản xuất, chị đã đồng hành cùng người nông dân, thực hiện chuyển giao khoa học kỹ thuật vào sản xuất, áp dụng theo hữu cơ để chủ động kiểm soát chất lượng và ổn định nguồn nguyên liệu. Trong năm 2022, chị đã liên kết với nông dân xã Tri Phú và một số xã quanh vùng phát triển gần 20 ha đậu đen, cho thu hoạch khoảng 24 tấn/1 vụ (mỗi năm 03 vụ) để chế biến thành sản phẩm Trà túi lọc đậu đen xanh lòng (1 tấn đậu đen sản xuất được khoảng 3.500 hộp). Bình quân mỗi tháng hợp tác xã bán ra thị trường trên 4.000 hộp trà thành phẩm, với giá bán từ 70.000 - 100.000 đồng/hộp. Bên cạnh việc đầu tư xây dựng vùng nguyên liệu, cơ sở đã không ngừng nâng cao chất lượng, cải tiến mẫu mã, ứng dụng thương mại điện tử trong tiêu thụ sản phẩm, tham gia quảng bá tại các hội chợ, tạo hệ thống liên kết bán hàng để mở rộng thị trường tiêu thụ, như Hà Nội, Quảng Ninh, TP. Hồ Chí Minh...

Mô hình vườn mẫu hữu cơ của gia đình bà Chẩu Thị Hành, thôn Nặm Đíp, thị trấn Lăng Can (Lâm Bình) với diện tích 0,5 ha, gia đình bà Hành đã tập trung trồng cây ăn quả như bưởi, cam, thanh long… bà Hành cho biết, trước đây sản xuất nông nghiệp theo phương thức truyền thống việc dùng thuốc bảo vệ thực vật, phân bón hóa học ảnh hưởng rất nhiều đến sức khỏe, môi trường. Từ khi được cán bộ khuyến nông tuyên truyền vận động gia đình bà đã chuyển sang canh tác hữu cơ. Với mô hình sản xuất này, gia đình bà Hạnh còn là điểm đến của du khách tham quan, trải nghiệm khi đến với huyện vùng cao Lâm Bình.

Tại huyện Sơn Dương mô hình sản xuất chè hữu cơ của gia đình bà Trần Thị Hòa thôn Đồng Đài, xã Hợp Thành là một điển hình. Bà là người đầu tiên đưa cây chè vào trồng cách đây đã 30 năm. Đứng trước thực tế hiện nay, người tiêu dùng ngày càng khắt khe trong lựa chọn sản phẩm an toàn, có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng với quy trình sản xuất thân thiện với môi trường, gia đình bà Hòa đã chuyển hướng sản xuất sản phẩm chè hữu cơ. Được sự giúp đỡ hỗ trợ về kỹ thuật chăm sóc thâm canh theo tiêu chuẩn hữu cơ, gần 8 sào chè của gia đình bà đã có sự thay đổi rõ rệt. Mỗi tháng gia đình bà thu được ba lứa chè, trị giá hơn 7 triệu đồng.

Đến hết năm 2022, tỉnh Tuyên Quang có 150 ha đạt tiêu chuẩn hữu cơ, tỉnh phấn đấu đến năm 2025, diện tích trồng trọt hữu cơ đạt trên 1,5 % (1.200 ha) tổng diện tích đất trồng trọt các cây trồng chính, giá trị sản phẩm tăng trên 1,5 lần so với phi hữu cơ và đến năm 2030 diện tích đất trồng trọt hữu cơ đạt trên 3 % (2.000 ha) tổng diện tích đất trồng trọt các cây trồng chính, nâng giá trị lên 1,8 % so với phi hữu cơ. Để đạt được mục tiêu tỉnh đã đề ra các giải pháp như: Chính sách hỗ trợ phát triển sản xuất hữu cơ, bố trí đất đai, lựa chọn ngành hàng phải luôn gắn với thị trường tiêu thụ; tập trung các sản phẩm như: Gạo, chè, cam, bưởi, lạc… và một số loại đặc sản, đặc hữu như chè Shan tuyết, hồng Xuân Vân, lê Hồng Thái, na Lực Hành…đồng thời hỗ trợ các tổ hợp tác, hợp tác xã, doanh nghiệp triển khai ứng dụng phần mềm hệ thống thông tin điện tử sử dụng mã QR code truy xuất nguồn gốc, góp phần bảo đảm an toàn thực phẩm, nâng cao sức cạnh tranh trên thị trường...